فهرست عناوین
- نقش محوری «رسانه تابآوری ایران» در ارتقای سواد و انسجام اجتماعی
- مقدمه: تعریف مفهومی و ضرورت استراتژیک تابآوری رسانهای
- معماری استراتژیک و اکوسیستم همبسته تابآوری
- کارکردهای عملیاتی رسانه تابآوری و تحلیل محتوا
- چالش بنیادین: سواد رسانهای به مثابه آسیبپذیری سیستمی
- نتیجهگیری: تکامل تابآوری از یک بخش تا یک پرتال ملی
نقش محوری «رسانه تابآوری ایران» در ارتقای سواد و انسجام اجتماعی
تحلیل استراتژیک تابآوری رسانهای در ایران: بررسی ساختار، مأموریت و نقش محوری «رسانه تابآوری ایران» در ارتقای سواد و انسجام اجتماعی
مقدمه: تعریف مفهومی و ضرورت استراتژیک تابآوری رسانهای
طرح مسئله: عصر بحرانها و نقش محوری رسانه در تداوم اجتماعی
جهان معاصر شاهد شتاب فزایندهای در تحولات و مواجهه با مجموعهای از بحرانهای متوالی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، و فناوری است. در این شرایط، مفهوم تابآوری (Resilience) از یک مزیت به یک «ضرورت انکارناپذیر» در سطح فردی، اجتماعی و نهادی تبدیل شده است.۱
در این میان، رسانهها به دلیل نقش حیاتیشان در انتقال اطلاعات، مدیریت افکار عمومی، و حفظ ثبات روانی جامعه، خود نیازمند نوعی مقاومت ساختاری و عملیاتی هستند. توانایی رسانه در حفظ عملکرد خود در شرایط فشار، مستقیماً بر توانایی جامعه برای عبور موفقیتآمیز از بحرانها تأثیر میگذارد.
تبیین نظری تابآوری رسانهای (Media Resilience)
تابآوری رسانهای به توانایی رسانه در حفظ عملکرد مؤثر، مستقل و پایدار خود در برابر تهدیدهای بیرونی و درونی اطلاق میشود.۱ این تعریف فراتر از صرفاً بقای فیزیکی سازمان رسانهای است و شامل ابعاد حیاتیتری میشود که بقای جامعه اطلاعاتی را تضمین میکند.
یک رسانه تابآور باید بتواند در شرایط فشار شدید سیاسی یا اقتصادی، استقلال خود را حفظ کند؛ در بحرانهای اجتماعی، امنیتی یا فناوری، به فعالیت حرفهای خود ادامه دهد؛ در برابر تغییرات شدید بازار یا فناوری، انعطافپذیر باقی بماند؛ و مهمتر از همه، اعتماد مخاطبان خود را جلب و حفظ کند.۱
رسانه تابآوری ایران (RMI)، به عنوان نمونه مطالعاتی این پژوهش، یک مرجع تخصصی محسوب میشود که با محوریت آگاهیبخشی، آموزش، و ترویج فرهنگ تابآوری فردی، اجتماعی و نهادی، به دنبال توانمندسازی جامعه در مواجهه با ناملایمات است.
این رسانه تلاش میکند تا با تولید محتوای تحلیلی، آموزشی و تعاملی در حوزههایی چون تابآوری روانی، فرهنگی، اقتصادی، زیستمحیطی و رسانهای، زمینهساز رشد آگاهی و انسجام اجتماعی باشد.۱
هدف پژوهش و رویکرد متا-تحلیلی
هدف اصلی این مقاله، تحلیل عمیق ساختار سازمانی، مأموریتهای تعریف شده، و راهبردهای محتوایی رسانه تابآوری ایران (resiliencemedia.ir) در چارچوب اکوسیستم رسانهای بزرگتر آن است.
این تحلیل از رویکرد متا-رسانهای بهره میبرد و صرفاً بر اساس منابع منتشر شده توسط نهادهای سهگانه مرتبط (iraniansocialworkers.ir، madadkarnews.ir، resiliencemedia.ir) صورت میگیرد تا ماهیت خود-تعریفی و استراتژی تکامل این اکوسیستم تخصصی در بستر ملی ایران را تبیین کند.۲
معماری استراتژیک و اکوسیستم همبسته تابآوری
ریشههای سازمانی: از مددکاری اجتماعی تا تخصصیسازی تابآوری
تحلیل اکوسیستم رسانهای مرتبط با رسانه تابآوری ایران نشان میدهد که این ساختار یک نهاد نوپا نیست، بلکه نتیجه مسیری از «رشد ارگانیک و در عین حال کاملاً استراتژیک» است که از سال ۱۳۹۰ آغاز شد. فعالیت اولیه به عنوان وبلاگ در زمستان ۱۳۹۰ با هدف آسیبشناسی حوزه رسانههای مددکاری اجتماعی ایران شروع شد و در فروردین ماه ۱۳۹۲ به وبسایت مستقل «مددکاری اجتماعی ایرانیان» (ISW) انتقال یافت.۳
وبسایت مددکاری اجتماعی ایرانیان (iraniansocialworkers.ir) به عنوان جامعترین پلتفرم و «هسته اصلی» این اکوسیستم عمل میکند که شامل مددکارنیوز (اخبار) و رسانه تابآوری ایران (پرتال تخصصی) نیز میشود.۲
وظیفه این هسته مرکزی، عمل به عنوان تریبونی برای صداهای نهفته در جامعه مددکاری، مرجعیت تخصصی، و پیشگامی در ترویج عدالت اجتماعی است.۲ هسته اصلی این اکوسیستم تعهد خود به اصول اخلاقی و حرفهای را ستون فقرات عملکردی خود میداند و در انتقاد از سیستمهایی که عدالت اجتماعی یا کرامت مددکاران را به خطر میاندازند، تردید نمیکند.۲
استراتژی تفکیک و تخصصیسازی: تولد رسانه تابآوری ایران (RMI)
سیر تحول استراتژیک این اکوسیستم در سال ۱۴۰۲ وارد «فاز تخصصیسازی و استقلال» شد که منجر به تفکیک و تأسیس رسانه مستقل تابآوری ایران گردید.۴ این جدایی یک گذار راهبردی بود که به منظور تمرکز دقیقتر و افزایش عمق دانشنامهای در زمینه تابآوری صورت گرفت.
RMI با هدف تبدیل شدن به یک «پرتال ملی» با رویکرد «اطلس فارسی تابآوری ایران» تثبیت شد.۴ تمامی اقدامات و فعالیتهای این رسانه تحت نظر مستقیم دکتر جواد طلسچی یکتا، مدیر و موسس مجموعه رسانههای تخصصی مددکاری اجتماعی ایرانیان، اداره میشود.۵
انتقال استراتژیک از فاز «ادغام و آزمایش» (پیش از ۱۴۰۲) به فاز «تخصصیسازی و استقلال» (۱۴۰۲) واکنشی سنجیده به نیازهای ملی تخصصی است.
با توجه به پیچیدگی و تنوع بحرانها، تخصصی شدن در حوزه تابآوری به RMI امکان میدهد تا به جای پوشش عمومی، بر روی موضوعات حیاتی (روانی، فرهنگی، اقتصادی، زیستمحیطی) تمرکز کند.۱ این تمرکز باعث افزایش عمق دانشنامهای و اعتبار تخصصی پلتفرم در مدیریت بحران میشود.۴
علاوه بر این، استقلال محوری وبسایت مددکاری اجتماعی ایرانیان، که بر هویت «حقیقی، مستقل و غیرسیاسی» تأکید دارد ۲، در اکوسیستم رسانهای گستردهتر نقش حیاتی ایفا میکند. این استقلال نه تنها به حفظ «اعتماد مخاطبان» کمک میکند ۱، بلکه به پلتفرم توانایی میدهد تا به طور شفاف، نهادها را پاسخگو بداند و بیعدالتیها را برجسته کند.۲
در محیط رسانهای که با چالش از دست دادن اقتدار در رسانههای سنتی مواجه است ۷، این استقلال به عنوان یک «استراتژی بقا و تأثیرگذاری» عمل میکند تا رسانه بتواند نقش خود را به عنوان پل ارتباطی معتبر بین دانش و عمل ایفا نماید.۶
اکوسیستم رسانهای و سیر تحول استراتژیک (از ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲)
| نام پلتفرم | دامنه اصلی/وضعیت | فاز استراتژیک (سال شمسی) | نقش کلیدی/کارکرد |
| مددکاری اجتماعی ایرانیان | iraniansocialworkers.ir | فاز ادغام و آزمایش (۱۳۹۴) تا تخصصیسازی | هسته اصلی، تریبون جامعه مددکاری و ترویج عدالت اجتماعی ۲ |
| مددکارنیوز | madadkarnews.ir | فاز ادغام و آزمایش (۱۳۹۳) | اخبار و اطلاعات مددکاری و اجتماعی ۲ |
| رسانه تابآوری ایران (RMI) | talisweb.ir (resiliencemedia.ir) | فاز تخصصیسازی و استقلال (۱۴۰۲) | پرتال تخصصی تابآوری، اطلس فارسی تابآوری، بازوی پژوهشی ۴ |
| باشگاه تابآوری ایرانیان | (بخشی از اکوسیستم) | فاز توسعه و شبکهسازی | بازوی آموزشی و توانمندسازی (کارگاههای تخصصی) ۳ |
کارکردهای عملیاتی رسانه تابآوری و تحلیل محتوا
مأموریتهای سهگانه RMI: آموزش، پژوهش، و رصد
رسانه تابآوری ایران هویت خود را فراتر از یک نهاد خبری صرف تعریف کرده و خود را «مرجع رسمی آموزش، پژوهش، نشر کتاب، یادداشتها و مقالات تابآوری» معرفی میکند.۸ مأموریتهای اصلی این رسانه حول سه محور کلیدی ساختار یافته است:
- پژوهش و رصد (اطلس فارسی تابآوری): RMI مجهز به «موتور جستجوگر هوشمند» است که وظیفه رصد لحظهبهلحظه اخبار و اطلاعات تابآوری ایران را برعهده دارد. این رصد شامل تحرکات، اقدامات، همایشات و کنفرانسهای خبری در نقاط مختلف کشور میشود و تحت عنوان «نقشه خبری تابآوری ایران» پوشش داده میشود.۵ این قابلیت به منظور ارائه یک تصویر جامع و بهروز از وضعیت تابآوری ملی طراحی شده است.
- آموزش و توانمندسازی: این رسانه از طریق بخشهای آموزشهای صوتی و تصویری و با همکاری «خانه و باشگاه تابآوری ایرانیان»، به عنوان بازوی آموزشی و توانمندسازی اکوسیستم، محتوای تخصصی و کارگاههای آموزشی را پوشش میدهد.۳
- پوشش جامع موضوعی: محتوای تولیدی RMI به طور مداوم بر تابآوری اجتماعی و روانشناختی تمرکز دارد و موضوعات کلیدی از قبیل آمادگی و واکنش در برابر بحرانهای طبیعی یا اقتصادی، یکپارچگی اطلاعات، و تقویت خانواده و جامعه را در بر میگیرد.۱
نقش در مدیریت بحران و تابآوری اجتماعی
RMI با هدف تقویت تابآوری ساختاری و شناختی جامعه، نقشی محوری در مدیریت بحران ایفا میکند.۶
مفهوم «رسانه تابآوری» به توانایی رسانهها برای حفظ عملکرد و انتقال اطلاعات دقیق به مخاطبان در مواقع بحرانی اشاره دارد. این رسانهها باید بتوانند به سرعت با شرایط جدید سازگار شوند و به ارائه «اطلاعات صحیح و بههنگام» بپردازند تا تأثیر عمیقی بر رفتار و واکنش افراد در شرایط بحرانی داشته باشند.۶
تحلیل عملکرد RMI نشان میدهد که با تمرکز بر ارائه اطلاعات دقیق و تحلیلهای مؤثر در زمینه مدیریت بحران، نقشی «کلیدی در تقویت تابآوری اجتماعی و فردی» ایفا میکند.۶ این رسانه به عنوان یک «پل ارتباطی بین دانش و عمل» شناخته میشود تا به افراد و نهادها کمک کند که در مواجهه با چالشها مقاومتر باشند.۶
همچنین، تحلیلهای رسانهای RMI به بررسی نقش رسانهها در «شکلدهی به افکار عمومی» و «انتقال فرهنگ و ارزشها» میپردازد.۶
ابعاد تابآوری رسانهای: تواناییها و اهداف
| بعد تابآوری | تواناییهای کلیدی | هدف نهایی در بحران | منبع مرتبط |
| عملیاتی و ساختاری | حفظ عملکرد، استقلال در شرایط فشار سیاسی/اقتصادی | تداوم فعالیت حرفهای و سازگاری با تغییرات ۱ | ۱ |
| شناختی و اطلاعاتی | انتشار اطلاعات دقیق، دوری از محتوای تحریکآمیز | مبارزه با اخبار دروغین و یکپارچگی اطلاعات ۶ | ۶ |
| اجتماعی و فرهنگی | جلب و حفظ اعتماد مخاطبان، فرهنگسازی، فیلتر هوشمند | افزایش انسجام اجتماعی و تقویت تابآوری خانواده ۱ | ۱ |
تمرکز محتوایی RMI به طور محسوسی از تابآوری صرفاً روانشناختی (هرچند به عنوان اولین وبسایت تخصصی در این زمینه معرفی شده ۶) به یک رویکرد گستردهتر شامل ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، و زیستمحیطی گسترش یافته است.۱
این موضوع نشاندهنده درکی عمیق از ماهیت کلان اجتماعی بحرانها و اتخاذ یک مدل اجتماعی-بومشناختی (Social-Ecological Model) در مواجهه با آنها است. هدف این رویکرد، توانمندسازی جامعه در سطوح مختلف، نه صرفاً ارائه خدمات فردی، است.
همچنین، افراد دارای تابآوری رسانهای، توانایی این را دارند که به عنوان «فیلترهای هوشمند» برای جامعه عمل کنند و از انتشار اطلاعات نادرست و مضر جلوگیری نمایند.۱۱
این کارکرد شناختی حیاتی، تأثیر مستقیمی بر کاهش فشار روانی ناشی از اطلاعات منفی دارد ۱۰ و یکی از پاسخهای اصلی به چالشهای اطلاعاتی مدرن محسوب میشود.
اخلاقمندی رسانهای: ستون فقرات عملکردی
اخلاقمندی رسانهای در این اکوسیستم نه یک توصیه جانبی، بلکه «انتخابی هوشمندانه در جهت تابآوری رسانهها» تلقی میشود.۵ این تعهد اخلاقی و حرفهای، ستون فقرات پلتفرم را تشکیل میدهد ۲ و به طور مستقیم با هدف عملیاتی رسانه در جلب و حفظ اعتماد مخاطبان مرتبط است.۱
در عمل، این اخلاقمندی در شجاعت پلتفرم برای پاسخگو دانستن نهادها و حمایت فعال از حقوق صنفی و حرفهای مددکاران اجتماعی نمود پیدا میکند.۲ تقویت این حس عدالت و کرامت درونی، انگیزه و تعهد مددکاران را برای مبارزه با تبعیض و نابرابری در جامعه دوچندان میکند و به اثربخشی بیشتر مداخلات اجتماعی منجر میشود.۲
چالش بنیادین: سواد رسانهای به مثابه آسیبپذیری سیستمی
تحلیل وضعیت کنونی سواد رسانهای در ایران
یکی از مهمترین یافتههای تحلیلی مرتبط با تابآوری ملی، شناسایی پایین بودن سطح سواد رسانهای عمومی به عنوان «ضعیفترین حلقه در زنجیره تابآوری ملی» است.۷
این وضعیت یک آسیبپذیری سیستمی ایجاد میکند که توانایی جامعه برای پردازش اطلاعات صحیح را به شدت کاهش میدهد.
آمار گزارش شده حاکی از آن است که سطح سواد رسانهای در ایران با نمره ۱۲ از ۱۰۰، به شدت پایین است.۷
این نمره ریسکهای سیستمی قابل توجهی را به همراه دارد؛ از جمله مواجه شدن رسانههای سنتی با خطر «از دست دادن اقتدار» و شکنندگی جامعه در برابر «اطلاعات نادرست و نفوذ خارجی یا بدخواهانه».۷
پایین بودن سواد رسانهای، پاسخ مستقیم به این چالش داخلی را حیاتی میسازد و برای بازسازی و حفظ یکپارچگی اطلاعاتی داخلی و اعتماد عمومی به منابع رسانهای ضروری است.
سواد رسانهای به عنوان پیشنیاز حیاتی تابآوری
تحقق تابآوری رسانهای برای افراد تنها زمانی ممکن است که آموزشهای لازم جهت دوری از «اخبار دروغین، محتواهای تحریکآمیز و تبلیغات نادرست» ارائه شده باشد.۱۰ سواد رسانهای به طور مستقیم به این توانمندی شناختی خدمت میکند.۷
راهبردهای مؤثر آموزشی باید بر آموزش چگونگی تفکر انتقادی در مورد رسانه تمرکز کنند، نه صرفاً بر چه چیزی باید فکر کرد.۷
تجهیز مخاطبان به قدرت تفسیر، نقد و تمایز اطلاعات معتبر از نادرست، یک پیشنیاز اساسی است. اهمیت این توانایی تا سطح خانواده نیز گسترش مییابد، به طوری که استفاده سالم و آگاهانه از رسانهها، تقویتکننده تابآوری خانواده محسوب میشود.۱۲
با توجه به نمره بسیار پایین سواد رسانهای (۱۲/۱۰۰)، تحلیل نشان میدهد که تلاشهای RMI برای تقویت تابآوری ساختاری خود در برابر فشارهای سیاسی یا اقتصادی ۱ باید به طور استراتژیک با تلاش برای اصلاح سواد رسانهای عمومی ترکیب شود. اگر گیرنده (جامعه) از نظر شناختی ضعیف باشد، قدرت و استقلال فرستنده (رسانه تابآور) بیاثر خواهد ماند.
بنابراین، سرمایهگذاری در آموزش سواد رسانهای، در واقع مهمترین سپر دفاعی در سطح ملی محسوب میشود و باید بالاترین اولویت محتوایی RMI را به خود اختصاص دهد.۷ نفوذ خارجی یا بدخواهانه ۷ تنها از طریق ضعف داخلی سواد رسانهای فعال میشود.
علاوه بر این، توانمندسازی افراد برای «تحلیل انتقادی محتوا» ۷ با مأموریت هسته اصلی اکوسیستم (ISW) در «ترویج عدالت اجتماعی و پاسخگو دانستن نهادها» ۲ پیوندی عمیق دارد.
سواد رسانهای، ابزاری است که شهروندان را قادر میسازد تا بیعدالتیها را تشخیص داده و مطالبات خود را از طریق اطلاعات صحیح، پیگیری کنند؛ در نتیجه، مأموریت RMI به طور ضمنی در خدمت تحقق مأموریت اجتماعی-مددکاری اکوسیستم قرار دارد.
راهبردهای RMI برای تقویت سواد رسانهای عمومی
RMI در چارچوب مأموریت آموزشی خود، راهبردهای چهارگانهای را برای بهبود این وضعیت پیشنهاد میدهد ۷:
- آموزش رسمی و کمپینهای آگاهی عمومی: ادغام سواد رسانهای در برنامههای درسی ملی و تولید محتوای آموزشی قابل دسترس توسط پلتفرمهایی نظیر resiliencemedia.ir.
- توسعه مهارتهای عملی: تمرکز بر مهارتهای لازم برای ناوبری مؤثر در دنیای دیجیتال، تحلیل انتقادی، و حفاظت در برابر تهدیدات سایبری و حفظ حریم خصوصی.
- تحلیل انتقادی محتوا: توانمندسازی مخاطبان با قدرت تفسیر، نقد و تمایز اطلاعات معتبر از نادرست.
- همکاری بین بخشی: تقویت همکاری میان سازمانهای رسانهای، نهادهای مدنی و ارگانهای دولتی برای ایجاد یک جبهه یکپارچه.
چالشهای سواد رسانهای و راهبردهای پیشنهادی
| چالش محوری | وضعیت کنونی/آسیبپذیری | راهبرد تقویت توسط RMI | منبع مرتبط |
| سواد رسانهای عمومی | سطح پایین (۱۲/۱۰۰)، ضعیفترین حلقه تابآوری ملی ۷ | تولید محتوای آموزشی قابل دسترس و کمپینهای آگاهی عمومی ۷ | ۷ |
| اطلاعات نادرست | تهدید یکپارچگی اطلاعاتی داخلی و از دست دادن اقتدار رسانههای سنتی ۷ | توانمندسازی افراد برای تمایز و نقد محتوا (تفکر انتقادی) ۷ | ۷ |
| ضعف در مدیریت بحران | واکنشهای نامناسب و افزایش فشار روانی ۶ | ارائه تحلیلهای مؤثر و آموزش مهارتهای تابآوری در بحران ۶ | ۶ |
نتیجهگیری: تکامل تابآوری از یک بخش تا یک پرتال ملی
جمعبندی یافتهها و تأکید بر هویت چندوجهی RMI
رسانه تابآوری ایران (RMI)، که از یک اکوسیستم رسانهای-پژوهشی همبسته متولد شده و تکامل آن به سال ۱۳۹۰ باز میگردد ۳، یک پورتال تخصصی با هویتی چندوجهی است. این رسانه مأموریت خود را در تقویت دو بعد اساسی تابآوری تعریف کرده است:
تابآوری ساختاری (شامل استقلال عملیاتی در برابر فشارها و سازگاری با فناوری) و تابآوری شناختی (شامل ارتقای سواد رسانهای و توانمندسازی افراد در تشخیص اطلاعات صحیح).۱ رسانه تابآوری ایران با تبدیل شدن به «اطلس فارسی تابآوری ایران»، هدف خود را تثبیت مرجعیت در پژوهش، آموزش و رصد تحرکات ملی در این حوزه تعیین کرده است.۵
چشمانداز آینده و رویکرد متا-رسانهای
استراتژی آینده RMI مستلزم یک رویکرد «متا-رسانهای» یا خود-بازنگری استراتژیک است.۴ برای تضمین تأثیرگذاری بلندمدت، اکوسیستم باید تمرکز خود را بر ارتقای تعامل و پاسخگویی به نیازهای مخاطب حفظ کند. این شامل موارد زیر است:
- حلقههای بازخورد قوی: ایجاد مکانیسمهای مستمر برای جمعآوری بازخورد از مخاطبان جدید و استفاده از آن برای پالایش مداوم محتوا و روشهای انتشار.۷
- تعامل و ایجاد حس جامعه: تشویق به ادغام عناصر تعاملی، بخشهای فعال نظرات و جلسات پرسش و پاسخ زنده برای تقویت گفتگو و ایجاد حس مشارکت فعال پیرامون محتوا.۷
- دسترسی هدفمند: شناسایی دقیق گروههای جمعیتی یا جوامع خاصی که بیشترین بهره را از محتوا میبرند و تنظیم استراتژیهای انتشار بر اساس آن، تا پیام به طور مؤثر به مخاطبان مورد نظر برسد.۷
پیامدها و توصیههای پژوهشی
تابآوری رسانهای ضرورتی انکارناپذیر در عصر تحولات شتابزده است.۱ رسانه تابآوری ایران، با درک چالش سواد رسانهای پایین و تمرکز بر اخلاقمندی، به دنبال تبدیل شدن به مرجعی قابل اعتماد برای توانمندسازی جامعه در برابر بحرانهاست.۶
با این حال، با توجه به این واقعیت که سواد رسانهای با نمره ۱۲ از ۱۰۰، ضعیفترین حلقه تابآوری ملی محسوب میشود، تحلیلها نشان میدهند که موفقیت این رسانه در مدیریت بحران منوط به موفقیت آن در حوزه آموزش شناختی است.۷
توصیه میشود که RMI، با اتکا به نقش خود به عنوان «پل ارتباطی بین دانش و عمل» ۶، بیش از پیش بر تولید محتوای مبتنی بر تفکر انتقادی تمرکز کند. تقویت سواد رسانهای نه تنها موجب کاهش آسیبپذیری در برابر اطلاعات نادرست میشود، بلکه توانایی جامعه را برای عمل به عنوان فیلترهای هوشمند و پیگیری مطالبات اجتماعی افزایش میدهد، که این امر در نهایت به تقویت انسجام اجتماعی و پیشبرد مأموریت اصلی اکوسیستم در ترویج عدالت اجتماعی منجر خواهد شد.۲
منابع و مآخذ
۱, ۱۰, ۱۱, ۱۲, ۵, ۸, ۷, ۴, ۲, ۳, ۹, ۶, ۶, ۷, ۲, ۶
منابع مورداستناد
- تابآوری رسانهای و راهکارهای تقویت آن – مددکاری اجتماعی ایرانیان, زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://iraniansocialworkers.ir
- تحلیل جامع وبسایت مددکاری اجتماعی ایرانیان (iraniansocialworkers.ir), زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://iraniansocialworkers.ir
- تحلیل جامع وب سایت مددکاری اجتماعی ایرانیان (iraniansocialworkers.ir) – سیویلیکا, زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/6955
- Resiliencemedia.ir – رسانه تاب آوری ایران, زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://resiliencemedia.ir/resiliencemedia-ir
- رسانه تاب آوری تا تاب آوی رسانه ای, زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://resiliencemedia.ir
- رسانه تاب آوری ایران ۲۰۲۵ – پایگاه خبری مددکار نیوز, زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://www.madadkarnews.ir
- تابآوری رسانهای ایران (resiliencemedia.ir) – رسانه تاب آوری ایران, زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://resiliencemedia.ir
- رسانه تاب آوری resiliencemedia.ir, زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://resiliencemedia.ir/
- اولین رسانه تاب آوری ایران ۲۰۳۰ – مددکار نیوز, زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://www.madadkarnews.ir
- تاب آوری رسانهای: تعریف و اهمیت آن – مددکاری اجتماعی ایرانیان, زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://iraniansocialworkers.ir
- تاب آوری رسانه ای جامعه چیست؟ – مددکار نیوز, زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://www.madadkarnews.ir
- تاب آوری و رسانه – پایگاه خبری مددکار نیوز, زمان دسترسی: نوامبر ۸, ۲۰۲۵، https://www.madadkarnews.ir/category/resilience-and-media






